Η Ικαριακή διάλεκτος αποτελεί σημαντικό στοιχείο του πολιτισμού που αναπτύχθηκε στο νησί και ελκύει διαχρονικά πλήθος μελετητών και ανθρώπων που λατρεύουν την ελληνική γλώσσα. Η διάλεκτος αυτή έχει διατηρήσει αναλλοίωτες πολλές λέξεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, γεγονός που παρουσιάζει ιδιαίτερο ερευνητικό ενδιαφέρον και επιβεβαιώνει την αέναη χρήση της ελληνικής γλώσσας. Πιο συγκεκριμένα, ο γλωσσολόγος Γεώργιος Χατζηδάκις κατέταξε την ικαριακή διάλεκτο στη μεσημβρινή ελληνική, δηλαδή στις διαλέκτους που διατηρούν απαθείς τους άτονους φθόγγους (ε, ο, ι, ου). Έχουν επισημανθεί, επίσης, οι εξής ιδιαιτερότητες:
- η διάσωση του τελικού –ν: κόκκαλον.
- η προφορά των διπλών συμφώνων γίνεται σε διπλό χρόνο για να ακούγονται ευκρινώς: στρώννω.
- η διατήρηση της αρχαίας χρονικής αύξησης στους παρελθοντικούς χρόνους: ηστάθη, ησκορπίστη.
- η χρήση της κατάληξης -ας αντί –ες στην αιτιατική πληθυντικού των πρωτόκλιτων και τριτόκλιτων ονομάτων: τους ναύτας, τους ψάλτας.
- η κατάληξη –ουσιν στο τρίτο πληθυντικό ενεστώτα: καταλααίνουσιν.
- η χρήση τύπων παθητικού αορίστου: ευρέθην.
- τα αρσενικά λήγουν σε –ές και τα θηλυκά σε –έ : ο πρινές,ο θυμαρές, η οξέ
- η αποβολή μεταξύ των φωνηέντων διαφόρων συμφώνων, κυρίως το β,γ, δ, μ, θ : φλέες(=φλέβες),αερφός (=αδερφός),κάεσαι (=κάθεσαι)
- συχνή εναλλαγή μεταξύ συγγενών συμφώνων : φυλάκιν αντί θυλάκιν
- η συλλαβική αύξηση η– αντί ε– : ήτρεχεν, ήσπασεν
- η σύμπτωση δύο κλίσεων: η ονομαστική πληθυντικού σχηματίζεται κατά τη δεύτερη κλίση, ενώ η αιτιατική κατά την πρώτη : ο τσοπάνης, οι τσοπάνουδοι, τους τσοπάνουδας
- ιδιαιτερότητες στο τονικό σχήμα των λέξεων : ο πάππους αντί ο παππούς.
Πολλά από τα παραπάνω χαρακτηριστικά είναι αρχαϊκά, όμως αρχαϊκά είναι και όλα τα τοπωνύμια του νησιού με εξαίρεση τη λέξη «Πούντα». Ονομασίες όπως Καραβόσταμο, Προεσπέρα, Μεσακτή, Νας (από το ναός), Φλες (από το Φρέαρ), Κοσοίκια (Οικοσήκια), Εύδηλος, Πεύκη, Τα Σπόδα (Ες Πόδας), Περαμερέ, Αιθέρας αποτελούν αδιάσειστα στοιχεία της διαχρονικής συνέχειας του ελληνικού πληθυσμού στην Ικαρία.
Το γλωσσικό ιδίωμα του νησιού διατήρησε αλώβητες αρχαίες ελληνικές λέξεις και δεν αφομοίωσε ξενισμούς, γεγονός που καθιστά μαγευτική και συγκινητική συνάμα, οποιαδήποτε συνομιλία με ντόπιους Ικαριώτες!