Ο Φάρος του Κάβο Πάπα χαρακτηρίζεται ως Μνημείο, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 6 παρ. 1β του Ν. 3028/2002. Βρίσκεται στο νοτιοδυτικό άκρο της νήσου Ικαρίας (Ν. Σάμου) στη θέση (φ=37° 30,7’Β λ=25° 58,8’Α).
Ανήκει στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, ιδιοκτησίας Ελληνικού Δημοσίου (Υπηρεσία Φάρων Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού) χωρίς τις μεταγενέστερες προσθήκες (προσθήκη στο φαρόσπιτο και βοηθητικά κτίσματα, φούρνος και αποθήκη), που ανακοινώθηκε με την υπουργική απόφαση ΥΠΑΙΘΠΑ/ΓΔΑΜΤΕ/Δ.Ν.Σ.Α.Κ./81063/5205/1063/23-08-2012 και δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 289/Α.Α.Π./13-09-2012.
Χαρακτηρίζεται ως μνημείο διότι αποτελεί αξιόλογο και αντιπροσωπευτικό δείγμα μιας ειδικής κατηγορίας κτηρίων,των φάρων, έχει συμβάλλει στην ανάπτυξη και στην ασφάλεια της ναυσιπλοΐας στην περιοχή, είναι συνδεδεμένος με τη ναυτική παράδοση της Ελλάδος και αποτελεί σημείο αναφοράς για τους ναυτικούς αλλά και για τους κατοίκους του νησιού της Ικαρίας.
Η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, έχει ως σκοπό τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης και την αναβάθμιση του πολιτιστικού περιβάλλοντος των κατοίκων του νησιού της Ικαρίας.
Επίσης, χαρακτηρίζεται ως Μνημείο, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 6 παρ. 2 του Ν. 3028/2002, τον αρχικό μηχανισμό του φάρου, διότι αποτελεί σημαντική τεχνική και επιστημονική μαρτυρία για τα φωτιστικά συστήματα των φάρων στο τέλος του 19ου αιώνα.
Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, απαγορεύεται οποιαδήποτε επέμβαση επί του ανωτέρω κτιρίου (επισκευές, συντήρηση, προσθήκη) ή οποιαδήποτε οικοδομική δραστηριότητα πλησίον αυτού, χωρίς προηγουμένως να ζητηθεί η έγκριση του ΥΠΑΙΘΠΑ δια των αρμοδίων Υπηρεσιών του (Δ/νση Νεώτερης & Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς, Δ/νση Αναστήλωσης Νεώτερων και Σύγχρονων Μνημείων και Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Βορείου Αιγαίου).
Ο φάρος κατασκευάστηκε μεταξύ 1886 και 1890 από την Γαλλική Εταιρία Φάρων επί οθωμανικής αυτοκρατορίας. Οριοθετεί ένα από τα πιο δύσκολα περάσματα στο κεντρικό αιγαίο, μεταξύ Μυκόνου - Ικαρίας. Άναψε για πρώτη φορά, στις 20 Μαΐου του 1890, ενώ εντάχθηκε στο ελληνικό φαρικό δίκτυο στις 9 Απριλίου 1915 λίγο μετά τους βαλκανικούς πολέμους.
Για πολλά χρόνια, ο Φάρος λειτουργούσε με κύρια πηγή ενέργειας το πετρέλαιο. Το 1933 εγκαινιάζεται η λειτουργία του με λυχνία «πυρακτώσεως δια πετρελαϊκών ατμών». Τη διάταξη συμπλήρωνε ένα κουρδιστό σύστημα περιστροφής, ωρολογιακού τύπου, που έπαιρνε κίνηση από ένα βαρίδι προκειμένου να αποδοθεί η χαρακτηριστική αναλαμπή. Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου πολέμου, ο φάρος μετατράπηκε σε φυλάκιο των Ιταλών και παρέμεινε σβηστός, ενώ υπέστει σοβαρές ζημιές.
Επαναλειτούργησε το 1945 με προσωρινή τοποθέτηση αυτόματου πυρσού ασετυλίνης, ενώ παράλληλα ξεκίνησαν οι εργασίες αποκατάστασης των ζημιών που ολοκληρώθηκαν κατά διαστήματα το 1949, το 1958 και 1979 με την τοποθέτηση νέου φωτιστικού μηχανήματος.
Το 1980 ο Φάρος του Πάπα μετατράπηκε σε ηλεκτρικός, διατηρώντας το σύστημα πετρελαίου ως εφεδρικό μέχρι και τον Οκτώβριο του 2000 ,οπότε και αυτοματοποιήθηκε πλήρως.
Το εστιακό του ύψος είναι στα 75 μέτρα και είναι ορατός από τα 25 μίλια με χαρακτηριστικό του μία λευκή αναλαμπή ανά 20''. Tο ύψος του κυλινδρικού του πύργου είναι 11 μέτρα και για να φτάσει κάποιος στην κορυφή του χρειάζεται να ανέβει 32 πέτρινα και 21 μεταλλικά σκαλοπάτια.
Πρόσβαση
Η πρόσβαση στο φάρο είναι μόνο με τα πόδια. Πάρτε το κεντρικό ασφαλτοστρωμένο δρόμο Καρκινάγρι-Εύδηλος και ακολουθήσετε έναν χωματόδρομο για λίγα μέτρα και στη συνέχεια συνεχίστε με τα πόδια.